NHẬN THỨC ĐÚNG ĐẮN VỀ NHẤT THỂ HÓA TỔNG BÍ THƯ – CHỦ TỊCH NƯỚC

                                              NHN

       Việc Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng được Quốc hội nhất trí với sự đồng thuận 100% dự bầu giữ chức Chủ tịch nước có thể coi là một bước đột phá mạnh mẽ của hệ thống chính trị Việt Nam. Tuy nhiên, lợi dụng sự kiện này, một số tổ chức, cá nhân phản động đã xuyên tạc, bóp méo bản chất vấn đề mưu đồ hạ uy tín của Đảng, Nhà nước, Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

       Điển hình như bài viết “Nguyễn Phú Trọng làm chủ tịch nước” của blog Người buôn gió ngày5/10/2018. Trong bài viết của mình, y dùng những lời lẽ hàm hồ có chủ ý rằng Tổng bí thư ham vọng quyền lực, rằng cái chết của Chủ tịch nước Trần Đại Quang là “bất ngờ”; thực hiện nhất thể hóa Tổng Bí thư – Chủ tịch nước là theo chân Trung Quốc v..v…

      Để rộng đường dư luận và để nhân dân có cái nhìn khách quan, thấu đáo, nhận thức được chiêu trò chống phá, xuyên tạc của các tổ chức, cá nhân phản động, bài viết này xin được bàn về lịch sử nhất thể hóa Tổng Bí thư – Chủ tịch nước, đây không phải là vấn đề mới ở trên thế giới và Việt Nam, và càng không phải là một hình thức “độc tài quyền lực”.

     Vấn đề “nhất thể hóa Tổng Bí thư – Chủ tịch nước” được hiểu là thống nhất chức danh có vị trí và vai trò tương đương của Đảng và chính quyền, đã được bàn thảo luận rất nhiều, rất rộng rãi ở nước ta. Đã  được thử nghiệm hạn chế một số vị trí chủ chốt ở cấp cơ sở, như Quảng Ninh hay TP. Hồ Chí Minh. Từ thực tiễn, đến cuối năm 2017, BCH Trung ương đã thông qua Nghị quyết số 18-NQ/TW, qua đó tạo cơ sở để “nhất thể hóa” chức danh được thực hiện thí điểm quy mô lớn tại cấp huyện, xã trên quy mô toàn quốc.

      Việc “nhất thể hóa Tổng Bí thư – Chủ tịch nước” đã từng được thực hiện ở Việt Nam trong giai đoạn lãnh đạo của Chủ tịch Hồ Chí Minh, nhưng thôi không áp dụng sau khi Bác qua đời năm 1969. 

     Các quốc gia theo mô hình XHCN khác áp dụng “nhất thể hóa” ở mức độ và hình thức khác nhau. Trung Quốc “nhất thể hóa” Tổng bí thư và Chủ tịch nước vào năm 1992, dưới thời Giang Trạch Dân. Lào thống nhất chức danh chủ tịch nước và vị trí đứng đầu của Đảng vào năm 1998, dưới thời chủ tịch Khamtai Siphandon, và giữ nguyên tiền lệ này dưới thời của chủ tịch Choummaly Sayasone và Bounnhang Vorachith. Ở Cuba hiện tại thực chất thực hiện chế độ “lưỡng đầu chế”, khi Raul Castro giữ vai trò bí thư thứ nhất của Đảng và tham gia cố vấn, còn chức danh chủ tịch nhà nước và hội đồng bộ trưởng thuộc về nhà lãnh đạo Miguel Mario Díaz-Canel.

       Nói vậy để thấy “nhất thể hóa Tổng Bí thư – Chủ tịch nước”, hoàn toàn không phải là thay đổi nào quá lớn, hay đi ngược lại xu thế của các nước xã hội chủ nghĩa. Đây chỉ đơn giản là một cách sắp xếp quyền lực trong hệ thống lãnh đạo, và nhìn nhận dưới một số góc độ, có nhiều điểm tích cực.

      Thứ nhất, nhất thể hóa giải quyết vấn đề nan giải liên quan đến hoạt động đối ngoại. Vị trí Tổng bí thư có vai trò quan trọng trong việc xác định đường lối ngoại giao, chiến lược phát triển, và quan điểm chung của Đảng và nhà nước Việt Nam. Trên thực tế, vai trò của Tổng bí thư tương đương với vị trí nguyên thủ của các quốc gia. Tuy vậy, về mặt danh nghĩa, Tổng bí thư vẫn chỉ là lãnh đạo một đảng – dù ở nước ta là Đảng cầm quyền – khiến việc tiếp xúc, giao thiệp, thảo luận, hay trao đổi với các nguyên thủ khác nhiều khi gặp rắc rối về nghi lễ ngoại giao. Nhất thể hóa sẽ “chính thức hóa” vai trò của Tổng bí thư (kiêm Chủ tịch nước), qua đó giải quyết vấn đề này.

      Thứ hai, nhất thể hóa chức vụ cao nhất sẽ cho thấy quyết tâm tinh giản biên chế, thu gọn bộ máy hành chính ở cấp cao nhất. Ở nước ta, trên thực tế tồn tại hai hệ thống hành chính vận hành song song từ Trung ương xuống địa phương: một hệ thống hành chính nhà nước, và hệ thống hành chính của Đảng. Dù có điểm tích cực là hai bộ máy có thể giám sát lẫn nhau, giám sát quyền lực, nhưng hệ thống “nhị nguyên” này tạo ra chi phí khổng lồ cho ngân sách nhà nước.

      Từ đầu nhiệm kỳ 2016 – 2021, BCHTW Đảng đã có những bước đi quyết liệt ở các cấp dưới, như việc tái cấu trúc Bộ Công an, sáp nhập các phòng – ban của Đảng và chính quyền có nhiệm vụ tương đương ở cấp tỉnh, hay thí nghiệm nhất thể hóa chức danh lãnh đạo địa phương. Tuy vậy, những bước đi này sẽ chỉ đạt được thành công, nếu có quyết tâm và hành động từ vị trí cao nhất.

      Thứ ba, mặc dù có vai trò thực tế rất lớn, nắm trong tay những quyết định quan trọng với đất nước, vị trí Tổng bí thư thực tế chỉ chịu trách nhiệm giải trình với BCHTW Đảng, chứ không phải cơ quan dân bầu là Quốc hội. Nhất thể hóa chức danh sẽ tạo điều kiện để thực hiện giám sát quyền lực tốt hơn. Cơ chế mới cũng có thể mở ra tiền lệ Tổng bí thư (kiêm Chủ tịch nước) có thể trả lời chất vấn trước Quốc hội.

      Nhất thể hóa chức danh ở vị trí cao nhất là bước đi đột phá của hệ thống chính trị. Quyền lực của Tổng Bí thư – Chủ tịch nước được giám sát chặt chẽ bởi các thể chế đi kèm để đảm bảo yếu tố dân chủ, loại bỏ nguy cơ lạm quyền, lộng quyền, tha hoá quyền lực.

      Như vậy, nhất thể hóa Tổng Bí thư – Chủ tịch nước tới đây sẽ là một bước đi mạnh mẽ trong đổi mới hệ thống chính trị ngay ở cấp cao nhất, phù hợp với thực tiễn khách quan và điều kiện lịch sử của đất nước mới. Nhân dân tiếp tục trông chờ, tin tưởng vào sự lãnh đạo sáng suốt, hiệu quả, quyết liệt của Tổng Bí thư khi được bầu giữ cương vị Chủ tịch nước, bởi đó là sự gặp gỡ của ý Đảng – lòng dân, hoàn toàn hợp hiến, hợp pháp!